Irina, Sil, Anouk en Lotte zijn bij KBR aan de slag als assistenten conservering-restauratie voor het project Europese prentkunst van Dürer tot Rembrandt. Naar aanleiding van de 6000ste gehermonteerde afdruk leek het hen interessant om enkele toch wel speciale afdrukken van Hendrick Goltzius (1558-1617) met u te delen.
Ze vertellen vandaag over de technieken die Goltzius gebruikte en over het ontstaan en de achtergrond van deze magnifieke houtsneden.
Uitzonderlijk in zijn tijd
Hendrick Goltzius was een schilder, tekenaar, graveur en uitgever die geboren werd in Brüggen (Duitsland) en overleed in Haarlem (Nederland). Goltzius behoorde tot de belangrijkste kopergraveurs van zijn tijd en stond ook bekend om zijn verschillende houtsneden. Hij creëerde een vrij uitgebreid oeuvre en maakte gebruik van heel wat verschillende stijlen en technieken. Dat was in die tijd eerder uitzonderlijk en het zorgde ervoor dat Goltzius’ werken op het einde van zijn carrière een inspiratiebron vormden voor latere belangrijke artistieke innovaties.
Oceanus, ca. 1588-1590, clair-obscurhoutsnede (voor en na behandeling), lijnblok in grijs en toonblokken in grijs en groen, 345 x 260 mm. (S.II 12 125)
Hoogdruk en chiaroscuro
Goltzius maakte onder meer gebruik van de houtsnijkunst, ook wel xylografie genoemd, waarbij men met speciale gutsen een tekening uit een zachte, houten drukplaat haalt. De plaat wordt dan met een leren inktkussen of “tampon” voorzien van zwarte of gekleurde drukinkt. Daarna wordt hier een vel papier op aangedrukt zodat de tekening in spiegelbeeld afgedrukt wordt. Dit noemt men ook wel de hoogdruktechniek, waarbij de inkt aangebracht wordt op de uitstekende delen en dus niet op de uitgekerfde delen.
Goltzius maakte ook verfijnde houtsneden met meerdere kleuren, de zogenaamde clair-obscurhoutsneden (chiaroscuro woodcuts). Daarvoor gebruikte de kunstenaar twee of meerdere houtblokken. De houtblokken, die voorzien worden van kleur, zorgen voor een algemene (achtergrond)toon voor de compositie. Het uitgespaarde witte papier zorgt voor lokale hoogsels. Goltzius paste deze techniek meerdere malen toe.
Mythologie
Inspiratie vond Hendrick Goltzius onder meer bij de mythologie. Om maar een paar afdrukken van een serie van goden (ca. 1588-1590) te noemen: Pluto, Helios, Oceanus, Nox, Proserpina en Tethys werden in een vredige atmosfeer geplaatst. Door hen in zo’n omgeving af te beelden en hen voor te stellen als een lichamelijk ideaalbeeld, worden hun passieve schoonheid en macht extra benadrukt.
Neem nu de houtsnede Demogorgon in de grot van de eeuwigheid, waarin Demogorgon de centrale figuur is. Hij is de vader van alle goden en de verpersoonlijking van chaos. Demogorgon is de maker die het ongevormde universum transformeert tot de wereld zoals de mens die kent. Aan zijn linkerzijde is een slang weergegeven die in zijn staart bijt, als symbool van de eeuwigheid. Aan de rechterzijde staat een bol met Diana van Efeze die dieren en planten in de lucht sproeit. Dit symboliseert de natuur.
Wilt u graag meer te weten komen over Hendrick Goltzius en zijn houtsneden? Hieronder vindt u alvast wat literatuur die zeker en vast de moeite is.
Bibliografie
- Nancy Bialler (1993) – Chiaroscuro Woodcuts: Hendrick Goltzius (1558-1617 and his time).
- Huigen Leeflang en Ger Luijten (2003) – Hendrick Goltzius (1558-1617): Tekeningen, prenten en schilderijen.
Meer informatie
- Lees alle blogberichten over dit project
- Meer informatie over het restauratieatelier.