Digitale collecties: wat met de auteursrechten?

Als erfgoedinstelling wil KBR haar collectie aan een zo groot mogelijk publiek ter beschikking stellen. De strikte Belgische auteurswetgeving laat ons echter niet toe de volledige gedigitaliseerde collectie online te zetten.

Lees hier hoe u de digitale collecties van KBR kunt raadplegen, welke beperkingen erop rusten en waarom.

Auteursrecht in België

Auteursrecht laat auteurs toe om controle te houden over hoe hun creatie gebruikt wordt en de integriteit ervan te beschermen. In België is een werk beschermd met auteursrechten tot 70 jaar na de dood van de auteur. Elk werk wordt automatisch auteursrechtelijk beschermd, een auteur hoeft hiervoor geen officiële aanvraag in te dienen.

Werken waarop (mogelijk) nog rechten rusten, kan KBR niet zomaar vrij ter beschikking stellen. Andere documenten wel.

Hoe werkt auteursrecht?

Wat is vrij raadpleegbaar?

Deze documenten worden zonder toegangsbeperking online gepubliceerd:

  • Werken die vrij zijn van auteursrechten.
  • Werken waarop auteursrechten gelden en waarvoor KBR de uitdrukkelijke toestemming van de rechthebbenden heeft.
  • Verweesde werken. Dit zijn werken waarvan de rechthebbenden niet kunnen worden geïdentificeerd.

Publiek domein

Alle creaties waarop geen exclusieve intellectuele eigendomsrechten (meer) rusten, bevinden zich in het ‘publiek domein’. Het gaat om auteursrechten en andere rechten.

Elk jaar lopen op 1 januari de auteursrechten op duizenden werken af. In België komen werken 70 jaar na de dood van de auteur in het publiek domein terecht.

Het feit dat deze werken in het publieke domein terechtkomen, betekent echter niet dat ze onmiddellijk vrij toegankelijk zijn. Tijdens Publiek Domein Dag zet KBR elk jaar samen met haar partners de mogelijkheden en de beperkingen van het publiek domein in de kijker.

Kranten: een ‘speciaal geval’

Een krant geldt voor de wet als een samenwerkingsverband tussen verschillende auteurs. De auteursrechtelijke bescherming geldt daarom tot 70 jaar na het overlijden van de laatst levende auteur. Om zeker te zijn dat een krant vrij van rechten is, moet men dus alle auteurs formeel identificeren en voor iedereen een overlijdensdatum vinden. In de praktijk is dat onmogelijk.

KBR kiest er daarom voor om 1918 als grens te nemen. Dit is een afweging tussen strikte juridische zekerheid en de dienstverlening naar onze lezers.

Waarom zetten Nederland en Frankrijk wel recentere kranten online?
In Frankijk bepaalt de wet dat alle collectieve publicaties 70 jaar na hun publicatie vrij van rechten worden. Ook kranten vallen hieronder. De Bibliothèque nationale de France kan daarom alle gedigitaliseerde kranten tot en met 1950 online zetten, zonder toegangsbeperking. Het concept van ‘een collectief werk’ bestaat echter niet in de Belgische wetgeving. In België is dit dus wettelijk niet mogelijk. In Nederland betaalt de staat jaarlijks een bedrag aan de auteursrechtenmaatschappijen zodat de Nederlandse Koninklijke Bibliotheek haar volledige digitale aanbod zonder beperkingen toegankelijk kan maken. Die kosten zijn opgenomen in hun werkingsbudget. Kan KBR dat dan ook niet doen? In theorie kan dat zeker. Maar dat kost veel geld en er is op dit moment geen budget om zulke rechten te betalen. Radiostations, tv-zenders en openbare bibliotheken hebben die budgetten wel: hun core business is immers recente informatie beschikbaar te stellen aan het grote publiek. Als erfgoedinstelling is dat bij KBR niet het geval.

Toegang tot de gedigitaliseerde kranten

KBR kiest dus 1918 als grens voor de auteursrechtelijke bescherming. Voor de gedigitaliseerde kranten (BelgicaPress) en tijdschriften (BelgicaPeriodicals) betekent dit het volgende:

  • Kranten en tijdschriften die vóór 1918 gepubliceerd zijn, zijn vrij toegankelijk voor iedereen.
  • Kranten en tijdschriften die na 1918 gepubliceerd zijn, zijn beperkt toegankelijk:
  1. via de computers en het wifinetwerk van KBR
  2. via het Belgisch nationaal onderzoeksnetwerk (BELNET) in universiteiten, (hoge)scholen en onderzoekscentra
  3. via uw MyKBR-account, onder strikte voorwaarden

Toegang via uw MyKBR-account

Wie het volledige corpus wil doorzoeken, logt in met zijn MyKBR-account en moet verklaren dat hij de documenten opzoekt in het kader van wetenschappelijk onderzoek of voor illustratie bij onderwijs. De wetgeving voorziet hiervoor immers expliciete uitzonderingen.

Iedereen kan gratis een MyKBR-account aanmaken.

Auteursrechten en digitalisering

Publicatierechten aanvragen

Wilt u een afbeelding uit de KBR-collectie gebruiken? Dan moet u publicatierechten aanvragen. In bepaalde gevallen kunt u een vrijstelling van de reproductierechten krijgen.

Publicatierechten aanvragen

Ons digitaliseringsbeleid

Het digitaliseringsbeleid van KBR respecteert de auteursrechtenwetgeving:

  • Voor er gedigitaliseerd wordt, controleert de dienst DIGIT of een werk al dan niet is beschermd. Het resultaat wordt opgenomen in een register.
  • Deze informatie wordt ook opgenomen in de metadata om te bepalen in hoeverre deze bronnen verspreid mogen worden.
  • De dienst gaat ook na welk type licentie er van toepassing is voor de aangemaakte metadata en de afbeeldingen.

Omdat de wetgeving zo strikt is, geeft KBR voorrang aan het digitaliseren van rechtenvrije collectiestukken. Die documenten kunnen we volledig ontsluiten, zodat iedereen ze zonder beperkingen kan raadplegen, overal ter wereld, ook via externe portalen zoals Europeana.

Het digitaliseringsbeleid van KBR

Contact

Heeft u vragen over het digitaliseringsbeleid van KBR of wilt u meer informatie?

Neem contact op via qvtvg@xoe.or.

Mocht u, ondanks alle voorzorgsmaatregelen, in het online aanbod toch een bron tegenkomen die onder auteursrechten valt, meld dit dan via bovenstaand adres zodat we dit kunnen rechtzetten.