De geschiedenis van het Penningkabinet

Het Penningkabinet ontstond op 8 augustus 1835 als ‘collection de médailles appartenant à l’Etat’ binnen het ‘Musée d’armes anciennes, d’armures, d’objets d’art et de numismatique’ en werd op 2 augustus 1838 een deel van KBR. J.-P. Braemt, graveerder van de Brusselse munt, kreeg de opdracht collectiestukken aan te kopen met de middelen die hem ter beschikking werden gesteld. Hij verwierf 3.570 stukken (32 in goud, 1.051 in zilver en 2.487 in brons en diverse metalen). In 1843 kocht de Belgische Staat de collectie van de stad Brussel (2.740 munten, medailles en jetons), waarvan Joachim Lelewel de catalogus redigeerde.

Privécollecties

De eerste conservators hebben de collectie vanaf het begin uitgebouwd door reeksen van munten en penningen aan te leggen die focusten op de oude Lage Landen. Daartoe kochten ze meerdere zeer gespecialiseerde privéverzamelingen: Karolingische munten (1862), Brabantse munten van L. De Coster (1865), munten uit Henegouwen van R. Chalon (1868), diverse loten Luikse munten van J. de Chestret de Haneffe (1883 tot 1892), munten uit de Lage Landen (1865), jetons van L. Geelhand (1887), Brusselse jetons van E. Van den Broeck (1897) en de collectie-Robiano (1893).

Albéric du Chastel

In 1899 kocht het Penningkabinet de verzameling van Albéric du Chastel dankzij een speciaal budget van 300.000 goudfranken. De verzameling telt ongeveer 800 Griekse en Romeinse stukken en is uitzonderlijk door de zeldzaamheid en de goede staat van bewaring van haar stukken. Ze omvat verschillende belangrijke zeldzame exemplaren, zoals de aureus van Uranius Antoninus.

Tetradrachme van Aetna

In 1900 ontving het Penningkabinet de kostbaarste schenking tot op heden, nl. van de verzameling van Lucien de Hirsch. Na het overlijden van deze verzamelaar in 1899 stond zijn moeder de verzameling af aan de Belgische Staat. Het kostbaarste stuk van deze collectie is zonder enige twijfel de tetradrachme van Aetna. Deze munt werd in Catania uitgegeven door Hieron van Syracuse, die de naam van de stad in ‘Aetna’ veranderde nadat hij haar had veroverd (476-461 v.Chr.). De verzameling telt 1.877 stukken die alle van onberispelijke kwaliteit zijn. Naast de munten omvatte dit legaat ook een omvangrijke bibliotheek en een collectie belangrijke vazen, beeldjes en archeologische voorwerpen, zoals een ceremoniële dolk van farao Kamosis die de egyptoloog Mariette heeft opgedolven.

Twintigste eeuw

De hele 20ste eeuw is getekend door vele andere schenkingen en aanwinsten. In 1904 verrijkte de schenking H. Surmont de Volsberghe de collectie van het Penningkabinet met vele honderden munten, medailles, decoraties en jetons. De verzameling medailles omvat onder meer de meeste werken van Theodoor van Berckel, de belangrijkste 18de-eeuwse medailleur in onze gewesten, alsmede een unieke reeks insignes en medailles in verband met de Brabantse Omwenteling. In 1924 verwierven het Penningkabinet en de Universitaire Stichting elk de helft van de verzameling van burggraaf B. de Jonghe. Ze omvatte meer dan 6.000 Gallische, Merovingische en Karolingische munten, alsook munten uit alle prinsdommen en heerlijkheden in de Nederlanden. Het duurde niet lang voor de Universitaire Stichting haar deel in bewaring gaf en vervolgens afstond aan het Penningkabinet.

Schat van Liberchies

In 1971 ging de Nationale Bank ermee akkoord dat het Penningkabinet de bewaarder werd van de vermaarde schat van Liberchies, die bestaat uit honderden Romeinse aurei. In 1976 verwierf het Penningkabinet in één keer de verzameling eretekens van Dom Grégoire De Clercq, die 5.549 stukken telde. Ook vandaag nog is het Penningkabinet de gelukkige ontvanger van gulle schenkingen, zoals die van Claude Roelandt (duizenden munten van de laatste drie eeuwen) of van de erfgenamen van Zéphyr Henin (eveneens duizenden munten, van de Oudheid tot vandaag). Niet alleen schenkingen, maar vooral het oordeelkundig aanwenden van het budget dat elk jaar wordt toegekend heeft geleid tot de verrijking van de nationale collecties.

Meer weten?

  • J. Lallemand, Het Penningkabinet in Koninklijke Bibliotheek. Liber memorialis 1559-1969, Brussel, 1969, pp. 297-309.
  • C. Ben Amar, The Dagger of Pharaoh Kamose, the oldest glory of the Royal Library of Belgium, in In Monte Artium, 5, Bruxelles 2013, pp. 45-67.