Waarom een nationale bibliografie?
Een nationale bibliografie verzamelt alle publicaties van een bepaald land of een bepaalde natie. Het doel bestaat er dus in de intellectuele productie van een land te inventariseren en toegankelijk te maken voor het publiek. Ze is de weergave van de unieke belangen en kenmerken van een land. Nationale bibliografieën worden vaak beheerd door het nationale bibliografische agentschap binnen de nationale bibliotheek van een Staat, vaak geschraagd door een wet op het wettelijk depot.
De Belgische Bibliografie omvat dus:
- Publicaties uitgegeven in België
- Publicaties van Belgische auteurs die in België gedomicilieerd zijn en in het buitenland worden uitgegeven
Ze bestaat sinds 1875 en verschijnt online sinds 1998. Binnen KBR is het Agentschap voor bibliografische informatie de dienst die belast is met de opmaak van de bibliografische beschrijvingen voor elke nieuwe publicatie die in het land verschijnt.
Eender wie kan gratis toegang hebben tot de Belgische Bibliografie, ofwel via lijsten in pdf-formaat die maandelijks worden gepubliceerd, hetzij door te zoeken in de online catalogus (OPAC) die vaker wordt bijgewerkt. De maandelijkse lijsten zijn verdeeld in verschillende rubrieken en bieden zo een duidelijk overzicht van welbepaalde thema’s. De online catalogus biedt de mogelijkheid om opzoekingen te verrichten op basis van specifieke termen in verschillende domeinen of verschillende thema’s te doorlopen.
De gedigitaliseerde nummers zijn te vinden in BelgicaPeriodicals en zo kan de volledige tekst worden doorzocht met behulp van OCR-technologie.
Supplementen
Naast de maandelijkse lijsten worden nog enkele gespecialiseerde supplementen op cumulatieve wijze gepubliceerd, ofwel jaarlijks ofwel om de twee jaar. Die supplementen focussen op specifieke documenttypes zoals muziekpartituren en tijdschriften. Ze garanderen dat de gespecialiseerde interessegebieden goed gedocumenteerd zijn en toegankelijk zijn in een enkel document.
Digitale dragers
Digitale boeken zijn een belangrijke speler geworden op het vlak van de verspreiding van cultuur en kennis. Steeds meer Belgische schrijvers en schrijfsters deponeren hun werken vrijwillig in de vorm van elektronische boeken bij het Wettelijk depot. Hoewel het depot van e-books nog niet wettelijk verplicht is, vinden we het belangrijk om ze een plaats toe te kennen in de maandelijkse publicatie van de Belgische Bibliografie.
Aangeboden bijkomende diensten
Naast de publicatie van de bibliografie worden nog enkele bijkomende diensten aangeboden:
- Een geheel van gegevens met boeken die in België worden gepubliceerd of werden geschreven door Belgische auteurs. Klik hier voor toegang tot de collectie.
- Export van gegevens op aanvraag, bijvoorbeeld van een auteur, een uitgever of een specifiek genre in de formaten CSV, Excel of XML.
- De verspreiding van gegevens via het protocol OAI-PMH. De gegevens van de OAI-server zijn geformatteerd in Dublin Core-xml (OAI-DC). De recentste datasets zijn hier beschikbaar.
- De integratie van de beschrijvingen van de bibliotheek in externe catalogiseringssystemen met toegang verleend via het protocol Z39.50, met gebruik van de basis-URL catalog.kbr.be en poort 9001. De data zijn beschikbaar in MARC21-xml.
Voor alle vragen over onze diensten kan u contact met ons opnemen via zrgnqngn@xoe.or.
Voor wie is de Belgische Bibliografie bestemd?
Hoewel een van de hoofddoelen erin bestaat de Belgische productie van uitgeverijen te documenteren, biedt de Belgische Bibliografie significante voordelen voor meerdere doelgroepen:
Onderzoek
Ze kan een essentiële bron vormen voor onderzoekers door toegang te verschaffen tot een grote schat aan informatie over Belgische publicaties. Onderzoekers kunnen de bibliografie gebruiken om de ontwikkeling van de literatuur in België te reconstrueren, de tendensen in specifieke domeinen te verkennen en werken te ontdekken die relevant zijn voor hun studiegebied. Ze is bijzonder nuttig in vakgebieden zoals geschiedenis, literatuur, culturele studies en digitale menswetenschappen waar de toegang tot volledige en gestructureerde gegevens cruciaal is voor een grondige analyse.
Bibliotheken
Bibliothecarissen kunnen de Belgische Bibliografie gebruiken om pas gepubliceerde documenten terug te vinden en hun collecties uit te breiden en er tegelijk voor zorgen dat ze actueel blijven en representatief voor de Belgische literaire productie. Door de bibliografie te analyseren kunnen bibliotheken ook lacunes in hun collecties identificeren en met kennis van zaken beslissingen nemen over hun toekomstige aanwinsten.
Boekensector
Uitgevers kunnen de Belgische Bibliografie gebruiken om nieuwigheden te vinden en mogelijkheden voor nieuwe publicaties te identificeren. Door de bibliografische gegevens te onderzoeken kunnen ze het succes van bepaalde genres of thema’s beoordelen, nieuwe onderwerpen op het spoor komen en potentiële lacunes van de markt identificeren.
Boekhandelaren kunnen op dezelfde wijze van de bibliografie gebruik maken als bibliothecarissen die belast zijn met de aanwinsten, door ze te gebruiken als een hulpmiddel om hun aanbod te ontwikkelen.
Grote publiek
De Belgische Bibliografie kan ook voor het grote publiek een uitstekende bron zijn door aan zowel fervente boekenliefhebbers als occasionele lezers en lezeressen de mogelijkheid te bieden om boeken en publicaties te ontdekken die beantwoorden aan hun persoonlijke interesses.
Technologieën en gegevensbeheer
Naast de traditionele gebruikers zijn nationale bibliografieën ook zeer belangrijk voor beroepsbeoefenaars in domeinen zoals softwareontwikkeling, gegevensbeheer, digitale bibliotheken en informatiesystemen. Dergelijke deskundigen kunnen toegang hebben tot de onbewerkte bibliografische gegevens voor diverse toepassingen zoals de ontwikkeling van nieuwe hulpmiddelen voor catalogisering of gegevensanalyse.
Kort overzicht van de Belgische Bibliografie bij KBR
- 1837: oprichting van de Koninklijke Bibliotheek van België bij koninklijk besluit van 19 juni 1837
- 1869: eerste pogingen om een nationale bibliografie voor België te creëren
- Een Brusselse uitgever neemt als eerste het initiatief om aan de regering voor te stellen een nationale bibliografie te creëren. De Koninklijke Bibliotheek neemt de fakkel snel over en knoopt onderhandelingen aan met meerdere uitgevers met het oog op samenwerking.
- 1875: eerste publicatie van de Belgische Bibliografie
- Naast een lijst van alle boeken en artikels die in België waren gepubliceerd, was er ook een feuilleton met nieuws over de boekensector evenals een rubriek met advertenties waar uitgevers en boekhandelaren aankondigingen van boeken konden plaatsen.
- 1931: de Bibliografie wordt tweetalig
- Tijdens de eerste 50 bestaansjaren van de Bibliografie werden de bibliografische beschrijvingen enkel in het Frans opgesteld; hoewel Nederlandstalige publicaties vanaf het begin in de Bibliografie werden opgenomen, waren ze er soms op minder volledige wijze vertegenwoordigd dan publicaties in het Frans. Deze situatie veranderde in de jaren die volgden op deze doorgevoerde wijziging.
- 1966: invoering van een wet op het wettelijk depot
- Voortaan waren uitgevers (en auteurs in het geval van boeken die in eigen beheer werden uitgegeven) wettelijk verplicht hun boeken kort na publicatie ervan toe te sturen aan de Koninklijke Bibliotheek (in tweevoud voor niet-periodieke publicaties). Het aantal door de Bibliotheek ontvangen boeken is aanzienlijk gestegen na de inwerkingtreding van deze wet, waardoor een veel vollediger bibliografie kon worden samengesteld.
- 1997: laatste gedrukte editie van de Belgische Bibliografie
- Rekening gehouden met de nieuwe technologieën die de mogelijkheden voor opzoekingen voor de gebruik(st)ers verbeteren, alsook met de toenemende problemen in verband met het drukken van de bibliografie, besliste de Bibliotheek om de Bibliografie voortaan online te publiceren. Parallel werd een retrospectieve en courante publicatie op cd-rom aangeboden tot in 2008.
- 2018: de bibliografische beschrijvingen worden gelinkt aan de OPAC
- Sinds het nummer van april 2018 gaat elke bibliografische beschrijving van de maandelijkse lijsten vergezeld van een link naar de overeenstemmende ingang in de online catalogus met als doel de toegang ertoe te bevorderen.
Gebruikte normen voor de catalogisering van de werken
Het gebruik van internationale catalogiseringsnormen is essentieel om garanties te bieden voor de samenhang, de nauwkeurigheid en de interoperabiliteit van de organisatie en de toegang tot informatie in bibliotheken, instellingen en bij betrokken partijen wereldwijd. Die normen laten toe om gegevens vlot te delen en verbeteren de toegankelijkheid voor de gebruikers door eenvormige beschrijvingen en metadata te verstrekken. De invoering van een gemeenschappelijk kader is ook bevorderlijk voor de samenwerking, ondersteunt de meertalige en multiculturele toegankelijkheid en verzekert de bewaring op lange termijn van de informatie in een wereld die in steeds grotere mate geglobaliseerd en gedigitaliseerd is.
Normen gebruikt bij KBR:
- Catalogisering van de bibliografische beschrijvingen en autoriteitsbeschrijvingen in het formaat MARC21, volgens de RDA-normen (Resource Description and Access)
- Gebruik van de trefwoorden van de Library of Congress (LCSH), van het indexeringssysteem RAMEAU en meer recent van het FAST-indexeringssysteem
- Lokaal classificatiesysteem geïnspireerd op de Universele Decimale Classificatie (UDC)
- Voorrang voor het gebruik van autoriteitsgegevens in domeinen zoals personen, organisaties evenals thema’s en vormen/genres
- Integratie van de internationale unieke identificaties (ISBN, ISSN, ISNI)
- Integratie van de URI’s (Uniform Resource Identifiers)
Projecten: evolutie van de beschrijvingen en export van gegevens
We onderzoeken de mogelijkheden om onze beschrijvingen te doen evolueren om ze conform te maken aan het referentiemodel voor de IFLA-bibliotheken (IFLA-LRM). Dit impliceert dat we entiteiten op het niveau van het werk en de expressie opnemen in ons catalogiseringssysteem en onze data positioneren voor een toekomstige transformatie in Linked Open Data (LOD).
Linked Open Data is een verzameling best practices voor het online zetten van gestructureerde gegevens onder een open licentie, met links naar gerelateerde gegevens. Dit maakt het makkelijker om toegang te krijgen tot verschillende bronnen, ze te integreren en op te vragen, wat een semantisch (verbonden) web van informatie mogelijk maakt.
De transitie naar Linked Open Data zal het mogelijk maken om rijkere datasets te verkrijgen die in grotere mate onderling met elkaar zijn verbonden, alsook meer gebruiksvriendelijkheid in het digitale ecosysteem van de kennis. Een belangrijke stap in die richting is het project MetaBelgica.
We zijn ook van plan om exports aan te bieden van data die men kan personaliseren. De gebruik(st)ers zullen zoekcriteria kunnen ingeven via een gebruikersvriendelijke interface en zullen de resultaten kunnen downloaden in het formaat van hun keuze zoals CSV, Excel of XML. Opzoekingen zullen bijvoorbeeld betrekking kunnen hebben op auteurs, uitgevers, vormen of specifieke genres.
Samenwerking met de IFLA op het vlak van bibliografie
KBR neemt actief deel aan het werk van de sectie Bibliografie van de IFLA die de ontwikkeling van bibliografische diensten ondersteunt alsook de creatie en het onderhoud van gezaghebbende nationale bibliografieën en de wereldwijde uitwisseling van bibliografische gegevens via samenwerking, normalisatie, competentieontwikkeling en de aanname van interoperabele kaders.
De sectie Bibliografie van de IFLA is belast met de ontwikkeling, het onderhoud en de promotie van de verklaring betreffende de Universele Bibliografische Controle (UBC), die de internationale uitwisseling van bibliografische metadata mogelijk maakt ten gunste van de nationale bibliografische agentschappen en de hele bibliotheeksector.
De sectie Bibliografie beheert ook het National Bibliographic Register (NBR), waarin de gegevens van de nationale bibliografieën van de hele wereld zijn samengebracht. Door die gegevens online te consolideren bevordert de IFLA een grotere samenwerking alsook meer transparantie; dit komt ten goede aan zowel de beroepsbeoefenaars in de bibliotheeksector als de gebruikers, door de lokalisering en het gebruik van bibliografische bronnen over de grenzen heen te bevorderen.
Contact
Heeft u vragen, suggesties of verzoeken in verband met de Belgische Bibliografie of metadata bij KBR? Aarzel niet contact met ons op te nemen!