Elk jaar op 1 januari komen heel wat werken in het publiek domein terecht. Dat betekent dat hun auteursrechten vervallen en u ze dus onbeperkt mag (her)gebruiken. In België gebeurt dat automatisch 70 jaar na de dood van de auteur. In 2024 vervielen de rechten op werken van Belgische auteurs die overleden in het jaar 1953.
Bij KBR, via de Wikisfeer willen we stappen zetten richting een open databeleid door reproducties van werken uit de collectie te uploaden naar Wikidata en Wikimedia Commons, en te verrijken in Wikipedia. Volgende werken zijn te vinden op deze platforms.
Het werk van Jean de Bosschère en Jean Brusselmans onder de loep
Jean de Bosschère: geïllustreerde sprookjes en poëzie
Ter gelegenheid van de Internationale Publiek Domein 2024 en de 70ste verjaardag van het overlijden van Jean de Bosschère, selecteerden het Archives et Musée de la Littérature (AML) en KBR uit hun collecties de documenten die zij het meest relevant achten. AML is één van de veertien gespecialiseerde onderzoekscentra en non-profitorganisaties die zijn gevestigd in het KBR-gebouw.
De unieke verzameling originele prenten en tekeningen van AML, evenals de poëzie-uitgaven, sprookjes en illustraties van Bosschère, die op verschillende vlakken complementair zijn, werden door DIGID-KBR gedigitaliseerd. De opleiding bij DIGIT in het gebruik van de Open Refine-datamanipulatietool en de Wikidata- en Wikimedia-platforms moet AML in staat stellen de gedigitaliseerde werken van Jean de Bosschère volgens de Wiki-filosofie beschikbaar te stellen, zodat deze kennis ook kan worden aangewend binnen andere projecten.
In de KBR collectie bevinden zich de Vlaamse sprookjes, gepubliceerd onder het pseudoniem K. Bouter en geïllustreerd door Jean de Bosschère. Lodewijk Opdebeek (1869-1930), de Antwerpse uitgever en vertaler van deze sprookjes speelden een belangrijke rol in de ontwikkeling van de jeugdliteratuur in Vlaanderen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Lodewijk Opdebeek was sterk verknocht aan Vlaanderen, maar zijn fonds toont ook een grote interesse in buitenlandse jeugdliteratuur en een goed oog voor kwaliteit (Een uitgever met een pinnenmuts: De sprookjesvertellingen van K. Bouter en Bert Koenen, pseudoniemen van Lodewijk Opdebeek). KBR bezit enkele zeldzame, publicaties van Jean de Bosschère, waaronder het boek Beasts & Men: Folk Tales Collected in Flanders uit 1918, uitgegeven door de Engelstalige uitgever William Heinemann.
Daarnaast heeft KBR ook latere vertalingen door Lodewijk Opdebeek van sprookjes uit de publikatie Christmas Tales of Flanders, zoals De Koning van den Koperberg, De geheimzinnige pelgrim, Het roode vischje, etc. AML heeft enkele prenten die nog niet zijn geïdentificeerd, maar die wel onder de noemer kinderboekillustratie project vallen. Er wordt nog verder onderzoek gedaan in hoeverre deze prenten gebruikt zijn in gepubliceerde sprookjes.
De uitgaven van Bosschère zijn gewild bij bibliofielen vanwege de hoge kwaliteit van de publicaties, die rijkelijk zijn voorzien van platen en prachtig verlevendigde hoofdstuktitels en vignetten. Sommige werken, zoals The Love Books of Ovid en Decameron, bevatten een erotische inslag. Helaas zijn in het verleden veel exemplaren verminkt om de prenten als kunst te verkopen. Gelukkig zijn de boeken die als kunstwerken op zich kunnen worden beschouwd, bij KBR in hun geheel bewaard, zodat men ervan kan genieten zoals bedoeld.
Jean Brusselmans: kostbare voorstudies
In het voorjaar van 2024 heeft KBR hoge-resolutie digitale beelden beschikbaar gesteld van tekeningen en prenten van Jean Brusselmans uit het Prentenkabinet van de KBR, die tot het publieke domein behoren.
Deze verzameling van deze Vlaamse modernistische kunstenaar bij KBR is onbetwistbaar de grootste die we kennen, zowel in aantal als in diversiteit. Terwijl de KMKSA, MSK Gent, Musea Brugge en Mu.ZEE (Vlaamse kunstcollectie) naast zijn schilderijen, samen ongeveer 90 tekeningen en prenten bezitten, zijn er bij KBR maar liefst 159 werken geïdentificeerd, gaande van prenten, tekeningen tot een koperplaat.
De meeste tekeningen dienen als voorbereidingen voor zijn schilderijen en zijn waardevolle documenten die inzicht geven in het creatieve proces van de kunstenaar. We kunnen spreken van een atelierfonds dat in de nalatenschap van de kunstenaar is achtergebleven. Aan de hand van de dateringen op de tekeningen kunnen we concluderen dat ze zijn volledige carrière beslaan.
De catalogue raisonné van Brusselmans, die al dateert uit 1972, maakt dat een deel van de tekeningen en prenten onbekend bleven voor het publiek. Er wordt vandaag een nieuwe catalogue raisonné voorbereid waarbij beroep wordt gedaan op de gewikificeerde werken.
Ter gelegenheid van het jubileum “100 jaar geleden dat Jean Brusselmans in Dilbeek kwam wonen” en zijn 70e sterfjaar, ontstond een samenwerkingsverband rond de schilder Jean Brusselmans. De reproducties van de Brusselmans-collectie bij KBR, die zich in het publieke domein bevinden, konden door de werkgroep Brusselmans vrij worden gebruikt, op voorwaarde dat elke tekening werd voorzien van een bijschrift met informatie zoals de naam van de kunstenaar, de titel, het jaartal en de locatie van bewaring.
De Dilbeekse werkgroep selecteerde werken op basis van plaatsbeschrijvingen op de tekeningen en het moment van Brusselmans verhuizing naar Dilbeek. Sinds september zijn twee reproducties van Jean Brusselmans, afgedrukt op weerbestendige panelen, te bezichtigen langs de Brusselmanswandeling, een korte wandelroute door het straatbeeld die plekken toont die door de schilder zijn vereeuwigd.
Daarnaast verzorgde KBR twaalf hoogwaardige reproducties op Hahnemühle-papier, die de werkgroep Brusselmans gebruikt voor “Vlaamse meesters op hun plek” (Toerisme Vlaanderen). Deze reproducties worden minstens tien keer per jaar tentoongesteld in het gemeentehuis van Dilbeek.
,_etching_plate_by_Brusselmans_Jean,_s.d.,_Chalcography_Department_of_the_Royal_Library_of_Belgium,_8657-D_(observe).jpg){kind=link}
Hierbij de resultaten van de collecties in het publieke domein die de Koninklijke Bibliotheek van België in 2024 heeft geüpload naar de Wiki-platforms. Dit omvat de médailles en penningen van Arsène Matton, bladmuziek, geluidsopnamen en brieven van Joseph Jongen, etsplaten, prenten en tekeningen van Jean Brusselmans (En, Fr, Nl) en werken van prentenmakers zoals Elisabeth Wesemael en Jean Delville. Daarnaast zijn er achtentwintig publicaties van Jean de Bosschère en vierentwintig publikaties van Hendrik de Man raadpleegbaar.
Accès aux collections Wikipedia, Wikimedia et Wikidata
KBR vous propose également un accès aux fiches Wikipedia, Wikimedia et Wikidata des personnalités belges suivantes, dont les oeuvres sont entrées dans le domaine public en 2024 :
Wikipedia :
- Arsène Matton – Wikipedia
- Joseph Jongen – Wikipedia
- Jean Brusselmans – Wikipedia Nl
- Jean de Bosschère – Wikipedia
- Henri de Man – Wikipedia
Wikimedia :
- Category:Arsène Matton works in the Royal Library of Belgium – Wikimedia Commons
- Category:Sheet music of Joseph Jongen – Wikimedia Commons
- Category:Sound recordings with musical work by Joseph Jongen – Wikimedia Commons
- Category:Letters of Joseph Jongen – Wikimedia Commons
- Category:Jean Brusselmans works in the Royal Library of Belgium (KBR) – Wikimedia Commons
- Category:Elisabeth Wesmael works in the Royal Library of Belgium (KBR) – Wikimedia Commons
- Category:Jean Delville works in the Royal Library of Belgium (KBR) – Wikimedia Commons
Wikidata:
Volgende Publiek Domeindag in 2025
De Medaillisten Alfons Mauquoy en Adolph Wansart, die beiden overleden in 1954, maken voortaan – vanaf 2025 – deel uit van het publiek domein. KBR is ook van plan om het werk van andere Belgische belangrijke figuren die in 1954 zijn overleden, te digitaliseren en te ontsluiten:
- Muziek Flor Alpaerts
- Hedendaagse werken: Prims, Floris | De digitale Encyclopedie van de Vlaamse beweging (encyclopedievlaamsebeweging.be)
- Prenten: Victor Rousseau, Jan De Smedt
De Publiek Domeindag voor het jaar 2024 vindt op 9 januari 2025 plaats in KBR.