Wie is Hans de Winiwarter?
Hans de Winiwarter (1875-1949) was een professor in de histologie en embryologie aan de Universiteit van Luik, maar had daarnaast een grote passie voor kunst en literatuur. Zijn belangstelling ging uit naar het verzamelen van vroegmoderne Japanse boeken. Hij was de Japanse taal machtig en vertaalde zelf fragmenten uit bepaalde boeken naar het Frans. De handgeschreven bibliografische steekkaarten die Winiwarter toevoegde aan elk boek uit zijn collectie geven blijk van zijn eruditie.
Veilingen in Londen en Parijs
Winiwarter bracht tijdens de eerste helft van de 20ste eeuw een kostbare collectie van meer dan 1.100 boeken bij elkaar, waarvan de meesten prachtige illustraties hebben in kleur of in zwart-wit. Deze boeken werden gedrukt aan de hand van houtsnijkunst, die een ware bloeiperiode kende tijdens het Edo-tijdperk (1603-1868). Ze hadden een groot lezerspubliek bij de welvarende stedelijke burgerij in Japan, maar vielen ook in de smaak bij kunstliefhebbers in het Westen. Winiwarter kocht de werken meestal op veilingen in Londen of Parijs en slaagde er in verschillende zeldzame exemplaren te bemachtigen.
Van landschappen tot Kabuki-theater
De werken uit de verzameling van Winiwarter bestrijken een enorme verscheidenheid aan onderwerpen: landschappen, gaande van de imposante Fujiberg tot heuvels en rijstvelden, maar ook scènes uit het dagelijkse leven, fauna en flora, bloemschikkingen en toeristische gidsen voor bijvoorbeeld bekende plaatsen in Edo (het huidige Tokyo) of rustplaatsen langs de Tokaido, de meest bereisde hoofdweg uit die tijd. Er komen volksverhalen met mythologische helden en godheden aan bod, maar ook historische taferelen zoals de woelige Genpei-oorlog en de verwoestende Grote Aardbeving van Ansei.
De verzameling bevat humoristische en satirische romannetjes, boeken met morele verhalen, educatieve handboeken en ook boeken met poëzie: naast de universeel gekende haiku, komen ook waka (klassieke gedichten) en kyoka (letterlijk: gek vers) aan bod. Verder is er in de collectie ook plaats voor vrouwelijke schoonheden, erotiek en het Kabuki-theater in de vorm van toneelspelersportretten en theaterteksten. Samen geven de boeken een rijk inzicht in de Japanse samenleving en boekproductie van de 17de-19de eeuw.
Boeken uit alle schilderscholen
Winiwarter had oog voor zowel het inhoudelijke als het artistieke aspect en streefde ernaar om boeken te verwerven uit bijna alle schilderscholen van de Edo-periode. Er duiken een heleboel prominente namen uit de kunstwereld op in zijn collectie. De grootmeesters Katsushika Hokusai en Utagawa Hiroshige zijn hiervan wellicht de meest bekende, maar ook tal van andere gerenommeerde illustratoren zoals Utagawa Kunisada, Kitagawa Utamaro en Utagawa Kuniyoshi passeren de revue. Het Fonds Hans de Winiwarter voldoet dus niet enkel aan esthetische criteria, maar is ook op geschiedkundig, cultureel en wetenschappelijk vlak representatief voor de Japanse boekdrukkunst uit de 17de-19de eeuw.
Fonds Hans de Winiwarter
In 1966 werd de omvangrijke verzameling geïllustreerde Japanse boeken aangekocht door KBR. De collectie vormt sinds de verwerving een speciaal fonds in KBR onder de naam ‘Fonds Hans de Winiwarter’ (KBR, FS XLI). Het Fonds werd reeds beknopt beschreven in de jaren ’60 en is nu ook integraal online toegankelijk.