Onderzoek naar de collectie oude tekeningen

Het Prentenkabinet van KBR beheert de grootste tekeningenverzameling van België. Daaronder bevinden zich bladen uit de 16de  tot de 20ste eeuw. Naast tekeningen die omwille van hun documentaire of topografische karakter zijn verzameld, bezit het Prentenkabinet ook topstukken van onder meer Pieter Bruegel de Oude, Giovanni Battista Tiepolo, Joris Hoefnagel, Hendrik Goltzius, Pieter Paul Rubens en Jacob Jordaens. Om een groter publiek te laten kennismaken met deze unieke werken, is er in 2012 een onderzoeksproject over de oude tekeningen gestart.

Geschiedenis

In 1837 koopt de Belgische Staat de boekverzameling van Karel van Hulthem (1764-1832). Prenten en tekeningen uit zijn bezit blijven in handen van zijn neef en erfgenaam Charles de Bremmaecker. Daarvan wordt een gedeelte op de veiling na zijn overlijden in 1846 aangekocht voor de bibliotheek. Vanaf 1853 functioneert het Prentenkabinet als een afzonderlijke afdeling. Bestaande leemtes in de verzameling worden opgevuld door Belgische en buitenlandse schenkingen, aankopen en bruiklenen. Verschillende fondsen uit de verzameling van het Prentenkabinet worden onder de aandacht gebracht via publicaties van KBR. Ook nieuw verworven tekeningen uit diverse scholen en periodes komen daarin aan bod.

Het merendeel van de verzameling oude tekeningen is echter tot op heden weinig bestudeerd door vakspecialisten en is zo goed als onbekend bij een groter publiek. De beperkte toegankelijkheid van het fonds ligt aan de oorsprong daarvan. Tot voor kort waren de historische steekkaarten (ontsloten via de gedigitaliseerde steekkaartencatalogus) de belangrijkste toegang tot de verzameling. Daarin is een gedeelte van de tekeningen in het Frans ontsloten op kunstenaarsnaam en onderwerp.

Project

Via de financiering van het AGORA-programma van het Federaal wetenschapsbeleid kon de verzameling oude tekeningen voor het eerst als geheel worden bestudeerd, gedocumenteerd en gedigitaliseerd. Voor de beschrijving van de tekeningen in de online catalogus werd een metadataschema ontwikkeld dat gebaseerd is op de MARC 21 standaarden voor de verwerking van bibliografische gegevens.

Onderzoek

Onder meer dankzij partnerschapen met de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, het Rijksmuseum (Amsterdam) en de Fondation Custodia (Paris) hebben verschillende specialisten uit het vakgebied aan het onderzoek van de oude tekeningen bijgedragen. Het resultaat van hun bevindingen is te vinden in de online bibliotheekcatalogus.

Resultaten

Door het bestuderen van de oude tekeningen als geheel zijn een aantal zwaartepunten uit deze deelverzameling aan het licht gekomen, zoals tekeningen voorbereidend voor prenten, schetsen en ontwerpen van beeldhouwers uit de 17de en 18de eeuw en topografische gezichten van het huidige België en van Brussel in het bijzonder. Daarnaast veranderden een hele reeks tekeningen van toeschrijving. Zo zijn er ‘nieuwe’ bladen opgedoken van Maarten van Heemskerck, Karel van Mander, Hans Rottenhammer, Adriaen van Ostade, Godfried Maes, Jan Anton Garemijn en vele anderen.

Conservatie

Tegelijk is het depot van de oude tekeningen heringericht. De vroegere alfabetische ordening op kunstenaarsnaam blijft behouden. Daar zijn nu een ordening per eeuw en school aan toegevoegd. Alle tekeningen worden in zuurvrije mappen bewaard en systematisch worden zure, schadelijke opzetkartons vervangen.