10 bijzondere en bizarre stukken uit de collectie

KBR bewaart niet alleen miljoenen boeken, maar ook heel wat bizarre – of toch op zijn minst opmerkelijke – objecten. We zetten voor u 10 bijzondere buitenbeentjes op een rij.

10. Ganzenbordspel uit de 19de eeuw

Een spelletje ganzenbord spelen we al sinds de 16de eeuw, maar de spelborden hebben de tand des tijds zelden doorstaan. Dit is een zeldzame drukvorm uit de 19de eeuw, gegraveerd door een anonieme kunstenaar. Met deze houtsnede zijn waarschijnlijk talloze spelborden gedrukt. KBR bewaart trouwens een hele collectie historische bordspellen. Een deel ervan komt uit de collectie van de Nationale Loterij, die in 2022 in depot werd genomen.

• België, 19de eeuw
• Techniek: houtsnede
• Afmetingen: 30 x 40 cm&
• Herkomst: In 1948 verworven door Madame Carlier uit Elsene en aangekocht door KBR.

9. Sardienenblikje met poëzie

Is het literatuur of is het kunst? Chris Ferket (1929-2009) maakte heel wat bijzondere objectboeken. ‘Ingeblikt Heimwee’ bestaat uit vier rolletjes perkament verstopt in een doosje sardienen dat half is geopend. Aan de lezer om de woorden te proeven …

• België, 1978
• Afmetingen: 11 x 8 cm
• Herkomst: gedeponeerd via het wettelijk depot

8. De oudste tandenborstel van Europa?

Dit kleine boekje draagt de titel ‘Heures Royales’. Het dateert wellicht uit de tijd van Lodewijk XV (1710-1774). Het lijkt een ‘gewoon’ koninklijk getijdenboek, ook de titel wijst daarop. Getijdenboeken werden in de middeleeuwen gebruikt door leken, om te bidden. Maar schijn bedriegt: de zijkanten zijn gemaakt om de snede van een boek te imiteren, maar er zit geen vel papier in. Wel een spiegel en een etui met een schaar, een oorlepeltje en een tandenborstel. Niets bijzonders, behalve dat de tandenborstel pas geïntroduceerd werd aan het hof van Lodewijk XV. Is dit dan misschien de oudste tandenborstel van Europa?

• Frankrijk, 18de eeuw
• Afmetingen: 11,2 x 7,7 cm
• Herkomst: Bibliotheek van Mevrouw Louis Solvay. Mevrouw Solvay verzamelde oude boeken met bijzondere boekbanden. Ze besliste in 1961 dat haar collectie na haar dood aan de Koninklijke Bibliotheek van België geschonken zou worden.

7. Een banaan

Deze editie draagt de titel ‘De Twaalf jaaggetijden van Banana’. Het boek bevat twaalf erotische gedichten van Walter Beckers, gedrukt op losse vellen en bewaard in een plexiglazen doos met daarin een vlottende ‘banaan’. Dit kunstenaarsboek werd in 1972 uitgegeven in een oplage van 50 exemplaren. De banaan is, zoals u hopelijk al vermoedde, geen echt exemplaar.

Beschrijving

• Kalmthout, 1972
• Afmetingen: 56 x 34 cm
• Herkomst: gedeponeerd via het wettelijk depot

6. Een gebreide kip en kippenbotten

Opnieuw een kunstenaarsboek: Bartleby & Co is een kunstproject van Thorsten Baensch. Dit werk uit 2004 heet, niet verbazend, Chicken. Het kunstwerk, dat in een ogenschijnlijk gewone doos verpakt zit, bevat een lichtroze, gebreide kip, een doosje met kippenbotten, een boekje met 6 recepten (in het Frans, Engels, Duits en Japans) en een dvd met een video waarop een vrouw een halve kip verorbert.

• Brussel, 2004
• Afmetingen: 16 pagina’s, 18 x 26 cm
• Herkomst: gedeponeerd via het wettelijk depot

5. Menukaart gemaakt door James Ensor

Via het wettelijk depot ontvangt KBR literaire boeken, maar net zo goed telefoonboeken of kookboeken. Menukaarten hoeven dan weer niet gedeponeerd te worden. En tóch zitten er in onze collectie. Het zijn telkens rijkelijk versierde exemplaren, gemaakt voor bijzondere gebeurtenissen. Zoals deze menukaart die James Ensor maakte voor een huwelijksdiner op 10 november 1896. Dit is het paradepaardje van een grotere verzameling menukaarten ontworpen door Belgische kunstenaars in de 19de en 20ste eeuw.

• België, 1896
• Techniek: ets
• Afmetingen: 18,2 x 13,5 cm
• Herkomst: Aangekocht in 1959.

4. Bordje “Sortie”

Dit bord wees vroeger de nooduitgang aan in de beroemde Brusselse Alhambra-schouwburg. Het kwam via de collectie van verzamelaar Marc Danval bij KBR terecht. Dit fonds bevat onder andere de archieven van de schouwburg (die werd afgebroken), naast ruim 2.000 geïllustreerde muziekpartituren en meer dan 12.000 78-, 45- en 33-toerenplaten.

Beschrijving

• Afmetingen: 17 x 31 cm
• Herkomst: deel van het fonds Marc Danval, dat KBR in 2010 kon aankopen.

3. Muzikaal tafelkleed uit 1548

KBR bewaart heel wat muziekdocumenten: partituren en handschriften, maar ook dit kleine linnen tafelkleed. Benedictus Appenzeller componeerde in 1548 een vierstemmige canon. Naast de versie op papier werd, speciaal voor zijn patrones Maria van Hongarije, deze exclusieve druk op linnen gemaakt. Het was bedoeld was om er van op een tafel, met aan elke kant twee zangers, uit te musiceren. 

• Habsburgse Rijk (Augsburg), 1548
• Afmetingen: 41 x 43 cm
• Herkomst: Afkomstig uit de collectie van Maria van Hongarije zelf.

2. Dolk van farao Kamose

Deze dolk is met ruime voorsprong het oudste object uit onze collectie. Hij werd in 1857 in Egypte opgegraven en behoorde toe aan farao Kamose (1554-1550/49 v.C.). De dolk is deel van de collectie van baron Lucien de Hirsch, die overleed op 30-jarige leeftijd. Zijn moeder liet de collectie na aan de Belgische Staat. Behalve 1.877 Griekse en Romeinse munten in onberispelijke staat en een omvangrijke bibliotheek maakten ook de vazen, beeldjes en archeologische voorwerpen die zijn werkruimte sierden, deel uit van deze schenking.

• Afmetingen: 31,8 cm
• Herkomst: Fonds Lucien de Hirsch, geschonken aan de Belgische Staat in 1899. Lees er meer over in de geschiedenis van de collectie van het Penningkabinet.

1. Boek uit mensenhuid

Een boek in deze lijst? Jazeker. Dit is echter geen gewoon boek. “Essai sur les lieux et les dangers des sépultures” is ingebonden in mensenhuid. Dit gebruik heeft zelfs een naam: antropodermische bibliopegie. Over de hele wereld zijn er 18 boeken waarvan onderzoek bevestigd heeft dat ze in mensenhuid gebonden zijn. Dit is er dus eentje van. Wiens huid voor dit boek gebruikt werd, weten we niet.

Bekijk de reportage op Youtube.