Elk jaar op 1 januari komen heel wat werken in het publiek domein terecht. Dat betekent dat hun auteursrechten vervallen en u ze dus onbeperkt mag (her)gebruiken. In België gebeurt dat automatisch 70 jaar na de dood van de auteur. In 2023 vervielen de rechten op werken van Belgische auteurs die overleden in het jaar 1952.
Geluidsarchieven
De digitaliseringsmedewerkers van KBR selecteren elk jaar meerdere werken die in het publiek domein komen en stellen ze beschikbaar op Wikimedia of Wikidata, zodat u ze kunt gebruiken en er creatief mee aan de slag kunt.
Wat betreft de geluidsarchieven heeft KBR meer bepaald opnames gedigitaliseerd van platen die Lodewijk Mortelmans en Alexander De Taye hebben uitgegeven bij het label Columbia.
Het gaat om zwarte speelplaten in lakgom (1890-1950) die tot voor kort enkel in de vorm van beschrijvingen voorkwamen in onze catalogus. Vandaag zijn de geluidsfragmenten toegankelijk via Wikimedia en werden ze toegevoegd aan de Wikipedia-pagina’s van Lodewijk Mortelmans en Alexander de Taye. In het kader van de Publiek Domeindag 2024 heeft KBR ook 25 partituren van beide componisten gedigitaliseerd die voortaan toegankelijk zijn via onze catalogus.
KBR telt nog 4.000 uren aan gedigitaliseerde muziek in haar collectie, representatief voor het muziekleven en de jazz in België tijdens de eerste helft van de 20ste eeuw; ze zullen binnenkort toegankelijk zijn voor het grote publiek.
Het werk van Albert Daenens en Emile Vloors onder de loep
Wat betreft de prenten evenals de munten en penningen vinden we Albert Daenens terug met zijn kenmerkende affiches en Emile Vloors met zijn unieke biljetten.
Albert Daenens was een Belgische kunstenaar die werd geboren en overleed in Brussel (1883 – 1952). Hij was tekenaar, schilder en scenograaf. Buiten de vermelding van zijn naam in het kader van de zomertentoonstelling van de kunstkring “Doe Stil Voort” in 1917 te Brussel en enkele mondelinge getuigenissen, is er maar weinig bekend over zijn werk. Uit zijn hout- en linogravures van de jaren 1920 blijkt een duidelijk politiek en sociaal engagement. Hij werkte aan de covers van het anarchistisch tijdschrift Haro! waarvan hij de hoofdredacteur was. Hij werd beïnvloed door de Belgische geëngageerde graveur en illustrator Frans Masereel en laakte de bourgeoisie, het militarisme en de oorlog. Tussen 1920 en 1923 experimenteerde hij met abstracte composities waarin hij poogde uitdrukking te geven aan zijn emoties en nieuwe elegante motieven probeerde te ontdekken.
Emile Vloors, geboren en overleden in Antwerpen (1871 – 1952), was schilder en beeldhouwer. Hij ontving meerdere prijzen voor zijn beelden en was van 1923 tot 1936 directeur van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen. Hij is ook bekend als ontwerper van de art-decobiljetten van 100 frank of 20 belga van 1933, met op de voorzijde de personificatie van de overvloed en de medaillonportretten van Albert I en Elisabeth. Op de keerzijde staan de allegorische figuren van de Maas (op het biljet aangeduid als Mosa), de Schelde (Scaldis) en het Albertkanaal (een putto met een vis in de armen) dat beide rivieren met elkaar verbindt.
Bijzondere biljetten
De biljetten uit de collectie van KBR spreken echter nog om een andere reden dan hun grafisch aspect tot de verbeelding. De meeste biljetten uit de collectie Vloors hebben immers al fysiek een watermerk SPECIMEN. De gedigitaliseerde biljetten van de collectie komen dus niet uit de omloop, maar zijn voorbeelden; het waren dus geen wettige betaalmiddelen. Alvorens in omloop te worden gebracht, worden dergelijke specimens verzonden naar alle nationale banken, naar de grote commerciële banken, postkantoren, wisselkantoren aan de grens en naar elke onderneming of instelling die er belang in stelt.
Na verloop van tijd en wanneer het biljet weer uit omloop wordt gehaald, verliezen deze specimens hun functie. Sommige worden vernietigd, andere worden teruggestuurd naar hun land van herkomst en nog andere belanden op de verzamelaarsmarkt. Het kan best zijn dat bankbedienden dergelijke specimens van biljetten clandestien naar buiten hebben gesmokkeld om ze vervolgens te verkopen aan verzamelaars. Zo komen ze dus op de markt terecht, niet via de omloop.
Volgende Publiek Domeindag in 2024
Jean de Bosschère (schrijver en kunstschilder) en Joseph Jongen (componist en organist), die beiden overleden in 1953, maken voortaan – vanaf 2024 – deel uit van het publiek domein. KBR is ook van plan om het werk van andere Belgische belangrijke figuren die in 1953 zijn overleden, te digitaliseren en te ontsluiten:
- Jean Delville (een klein maar belangrijk geheel, al grotendeels gedigitaliseerd)
- Jean Brusselmans (een belangrijke avant-gardistische schilder met meer dan 125 tekeningen)
- Elisabeth Wesmael (een kunstenares tussen een meerderheid van mannen, met 8 prenten en in grotere mate gericht op de poëzie)
De Publiek Domeindag voor het jaar 2023 vindt op 7 maart 2024 plaats in KBR.
Toegang tot de Opac-collecties
Het werk van meerdere Belgische kunstenaars en belangrijke figuren dat in 2023 is opgenomen in het publiek domein, is terug te vinden in onze Opac-catalogus via onderstaande links:
Toegang tot de Wikimedia-collecties
KBR biedt u ook toegang tot de Wikimedia-fiches van onderstaande Belgische figuren van wie het werk in 2023 is opgenomen in het publiek domein:
- Emile Vloors
- Pirart René
- Adelin Salle
- Lodewijk Mortelmans
- Alex De Taye
- Constant Permeke
- Paul Cauchie
- Albert Daenens
- Leon Bartholomé
- Daeye Hippolyte
- Paul Collet