Deze maand mag KBR een bijzondere tekening toevoegen aan haar collectie: La Justice Moderne, een voorstudie van een verloren gegaan meesterwerk van de Belgische schilder Jean Delville (1867-1953). Delville geldt als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het symbolisme en verwerft een internationale reputatie op het hoogtepunt van zijn carrière.
Op in vlammen
Ook in België krijgt Delville belangrijke officiële opdrachten toegewezen. Zo werkt hij vanaf 1907 aan een reeks monumentale schilderijen bestemd voor de Assisenzaal van het Justitiepaleis van Brussel. De vijf werken moeten de ontwikkeling van de rechtspraak doorheen de verschillende historische tijdperken illustreren.
Jean Delville voor La Justice Moderne, ca. 1913. Privéverzameling
Foto: Jean Delville (1867-1953): maître de l’idéal (Parijs: Somogy, 2014), p. 116.
Tot 1914 zal hij aan dit project werken. In 1944 gaat zijn magnum opus echter verloren bij een brand die is aangestoken door de terugtrekkende Duitse bezetter. Bij de restauratie van de zaal worden de originele werken vervangen door studies in olieverf die Delville ter voorbereiding van de definitieve versie had vervaardigd.
3 september 1944: brand in het Justitiepaleis van Brussel. © CegeSoma/Cauvin
Ontwerptekening op de markt
Delville en zijn nazaten bewaarden zelf een reeks grote en zeer gedetailleerde ontwerptekeningen in potlood op karton voor dit verloren meesterwerk. De laatste jaren verschenen enkele van deze tekeningen op veiling. Het Prentenkabinet van KBR kon begin november een laatste blad uit de verzameling van de erven Delville verwerven via de Brusselse galerij Eric Gillis Fine Art.
Allegorische compositie
De tekening stelt een allegorie van de rechtspraak in de moderne periode voor. In La Justice Moderne staat Gerechtigheid, gepersonifieerd door een vrouwelijke figuur met fakkel, achter een man van de wet, zelf nadenkend over het lot van de misdadiger op zijn knie. Het ontwerp toont Delvilles meesterschap in het opbouwen van grote symbolistische composities met heroïsche figuren. Door te werken in potlood bereikt hij een sculpturaal effect. De plastische werking van zijn compositie komt zo bijzonder goed tot zijn recht. De kwadratuur dient om de werken op grotere schaal over te brengen op de definitieve doeken. Pas in dat stadium worden de kleuren – uitgewerkt in de aparte olieverfschetsen – aan de definitief verloren werken toegevoegd.
Jean Delville, La Justice Moderne, ca. 1911-1914. Potlood op karton, 1330 x 930 mm.
KBR – Prenten en tekeningen, F-2020-5.
Beroemde Belg
Opvallend aan deze tekening is dat Delville ervoor koos om een beroemde Belg centraal te stellen in zijn compositie: Jules Lejeune (1828-1911). Lejeune, een gerenommeerd advocaat en professor in de rechten, was minister van Justitie van 1887 tot 1894 en droeg in belangrijke mate bij tot de ontwikkeling van de rechterlijke macht in België. Tijdens zijn tijd als minister realiseerde hij tal van hervormingen en werkte hij bijvoorbeeld de wet uit over de voorwaardelijke invrijheidstelling van gedetineerden, vandaag bekend als de wet-Lejeune. Hij was daarom de ideale kandidaat om “de moderne rechtspraak” te belichamen.
Fin-de-siècle-collectie aangevuld
Dit werk is een uniek stadium in het ontstaansproces van Delvilles verloren meesterwerk. Het is van groot belang dat dit aspect van zijn oeuvre voor het Belgische patrimonium bewaard blijft. Bovendien vormt de tekening een prestigieuze toevoeging aan de fin-de-siècle-collectie van KBR.
Binnen de collecties van het Prentenkabinet sluit de tekening aan bij de monumentale Slapende reiziger aangevallen door een zwerm kraaien uit 1888 en bij het kleinere werk in houtskool Begrafenis van een kind. Beiden zijn echte vrije scheppingen die als zelfstandig kunstwerk zijn bedoeld. La Justice Moderne daarentegen is een voorstudie op grote schaal, een type tekening dat nog niet in KBR was vertegenwoordigd.
Open de bibliografische beschrijving