Een ‘nieuwe’ Bruegel rijker!

Een nieuwe prent naar Pieter Bruegel de Oude (ca. 1525-1569) vind je niet elke dag, maar het overkwam stagiaire Margaux Nogues. Tijdens de restauratie van De Keisnijding uit de collectie van KBR deed ze een bijzondere ontdekking: op de achterzijde van de prent bevindt zich een tweede prent van Bruegel.

Schadelijk karton

De prent met De Keisnijding was dringend toe aan een restauratiebeurt, maar zat volledig vastgelijmd aan een zuur karton. Zuur karton is niet alleen schadelijk voor de prent, maar maakt het bovendien onmogelijk om de achterkant ervan te restaureren. De verwijdering van het karton stelt de restaurator in staat om het document te herstellen.

Tijd voor een bad

Voordat de gravure in een bad met warm water werd geplaatst om het karton te verwijderen, werd er getest of de lijm tussen het karton en de prent wel wateroplosbaar was.

Eenmaal in het bad, drong het water onmiddellijk door in het karton zodat het makkelijk verwijderd kon worden. Toen het karton uit het bad werd gehaald, ontdekte stagiaire Margaux Nogues tot haar verrassing op de achterzijde van het document een tweede gravure: de Patientia.

Op het blad bevinden zich dus twee gravures uitgevoerd door Pieter van der Heyden (ca. 1530-1572) naar ontwerpen van Pieter Bruegel de Oude: De Keisnijding uit 1559 en Patientia uit 1557. Beide gravures werden in Antwerpen gepubliceerd door uitgever Hieronymus Cock (1518-1570).

Uitzonderlijke vondst

Recto-verso drukken was niet gebruikelijk in de 16de eeuw: het is heel ongebruikelijk om twee gravures op voor- en achterzijde van een blad aan te treffen.

De koperplaten waarmee deze prenten werden vervaardigd, hebben verschillende afmetingen. Door de hoge druk van de pers liggen de afbeeldingen dieper in het papier, waardoor hun ‘plaatranden’ niet goed overeenkomen. Het is daarom niet uitgesloten dat het hier gaat om een soort van proefdruk die aanvankelijk niet voor de reguliere markt was bestemd.

KBR had al drie afdrukken van de Patientia in haar verzameling, maar het blijft een uitzonderlijke vondst.

Personificatie van het geduld

De herontdekte Patientia toont de personificatie van het geduld. Zij wordt omgeven door allerlei monsters en fantastische wezens in de stijl van de toen populaire Jheronimus Bosch (ca. 1450-1516) die het kwaad en de zonde in de wereld voorstellen.

Het onderschrift in het Latijn is vrij te vertalen als: “Lijdzaamheid is het rustig verdragen van kwaad dat je overvalt of overkomt”.

Bruegel drijft in dit ontwerp ook de spot met de rooms-katholieke kerk door enkele monniken en zelfs een reus met kardinaalshoed op te voeren, een onderdeel van de prent dat gecensureerd werd in latere afdrukken.

Prenten in KBR

Wilt u graag meer weten over de collectie prenten en tekeningen van KBR? Neem dan zeker ook eens een kijkje in de online catalogus.