Vanaf 2017 financiert het fonds Manoel de la Serna van de Koning-Boudewijnstichting een project rond de collectie van de Bollandisten. Doel hiervan is alle handschriften uit de voormalige verzameling van de Bollandisten die in KBR bewaard worden, te digitaliseren en te catalogiseren.
Bekijk de verzameling digitaal
Wie zijn de Bollandisten?
In de 17de eeuw beslissen de jezuïeten van Antwerpen alle heiligenlevens samen te brengen op basis van de liturgische kalender om ze uit te geven in de Acta Sanctorum.
Het eerste volume verschijnt in 1643 en begint met 1 januari. De delen voor de andere maanden verschijnen in de volgende jaren en zelfs eeuwen: op dit moment zijn er 67 volumes gepubliceerd (van 1643 tot 1940). Het laatst verschenen volume eindigt met 10 november.
Dit enorme werk wordt uitgevoerd door specialisten in de hagiografie (studie van heiligenlevens) die men naar Jean Bolland (1596-1665) de Bollandisten noemt. Jean Bolland was een van de eersten die aan dit wetenschappelijk project meewerkten.
Inhoud van de Bollandistencollectie
Bij de handschriften die zich op dit moment in KBR bevinden, kan men 4 grote groepen onderscheiden:
1. Collectanea Bollandiana
De Collectanea Bollandiana zijn archiefdocumenten (handgeschreven kopieën, brieven, stukken uit gedrukte boeken, prenten en tekeningen) uit de 17de eeuw die door de Bollandisten werden verzameld tijdens hun grote reis naar kloosters en bibliotheken in heel Europa om verschillende versies van de heiligenlevens te zoeken.
Een aanzienlijk aantal van deze stukken zijn gekopieerd en/of toegestuurd door medewerkers uit heel Europa die een echt intellectueel netwerk vormen.
Voor heel wat teksten is deze 17de-eeuwse kopie het enige restant omdat de originelen uit de kloosters of oude bibliotheken verdwenen zijn. Deze documenten zijn op een heel bijzondere manier interessant vanuit historisch of tekstueel perspectief.
2. Middeleeuwse handschriften
Het gaat dan om handschriften zoals ms. 5855-61 en ms. 4585-87 (autografen van De imitatione Christi en de Meditationes van Thomas a Kempis), ms. 10054-56 uit het Nikolausspital in Kües aan de Moezel met de filosofische werken van Apuleius of ms. 9850-52 (preken van Caesarius van Arles) uit ongeveer 675, dat als het oudste in België bewaarde boek beschouwd wordt.
3. Moderne handschriften
De handschriften uit de 16de tot 18de eeuw hebben betrekking op verschillende thema’s zoals de profane en religieuze geschiedenis in Europa, de geschiedenis van de steden, de architectuur of de geschiedenis van de wetenschap.
4. Gedrukte boeken
De gedrukte boeken zijn afkomstig uit het fonds van de Stad Brussel, dat wordt bewaard in de afdeling Oude en kostbare drukwerken.
Hoe kwam de collectie in KBR terecht?
In 1827 koopt het Koninkrijk der Nederlanden de boeken die zich voordien in de bibliotheek van de Bollandisten in Antwerpen bevonden. De handschriften komen dan naar Brussel, naar de Bibliotheek van Bourgondië, de latere Koninklijke Bibliotheek van België.
In de 20ste eeuw begint de Belgische jezuïet Joseph Van den Gheyn een beschrijving van alle handschriften van de Koninklijke Bibliotheek in een catalogus van 11 volumes (1901-1948).
Het vijfde volume, gewijd aan hagiografische teksten, geeft een eerste indruk van de inhoud van de handschriften die ooit aan de Bollandisten hebben toebehoord.
De collectie online
De gedigitaliseerde collectie
Alle handschriften uit de voormalige verzameling van de Bollandisten die in KBR bewaard worden, worden gedigitaliseerd en gecatalogiseerd.
Bekijk de verzameling digitaal
Catalogusbeschrijvingen
U heeft toegang tot de bibliografische notities via de online catalogus. U kunt gedetailleerde zoekopdrachten uit te voeren:
- op de herkomst: eigenaar(s) van het originele document, medewerkers die de stukken naar de Bollandisten hebben gestuurd, bewaarplaatsen van het origineel, enz.
- op de naam van de heilige: zoekopdracht via de uniforme titel
Hierdoor is het tegelijk mogelijk een idee te krijgen van het intellectuele netwerk in de 17de en 18de eeuw, van de manier waarop de kennisoverdracht destijds plaatshad en van privé- en institutionele bibliotheken (beroemd of minder bekend) van deze periode.
Bekijk de catalogusbeschrijvingen
Selectieve bibliografie
- N. Roland en M. Verweij, « Entre trésors et archives, la collection des Bollandistes à la Bibliothèque royale de Belgique », In Monte Artium : Journal of the Royal Library of Belgium, 11 (2018), p. 65-92 (in open access)
- De Rosweyde aux Acta Sanctorum. La recherche hagiographique des Bollandistes à travers quatre siècles. Actes du Colloque international (Bruxelles, 5 octobre 2007), R. Godding, B. Joassart, X. Lequeux en F. De Vriendt (éd.), Bruxelles, Société des Bollandistes, 2009 (met name de artikelen van F. Dolbeau en B. Op de Beeck)
- Bollandistes, Saints et Légendes. Quatre siècles de recherches, R. Godding, B. Joassart en X. Lequeux (éd.), Bruxelles, Société des Bollandistes, 2007
- B. Joassart, Les Bollandistes. Un regard critique sur la sainteté du XVIIe siècle à nos jours, Namur-Paris, Éditions jésuites, 2017
- Website van de Bollandisten en hun Facebook-pagina
- Database van de Acta Sanctorum
Database van BHLms (Bibliotheca Hagiographica Latina manuscripta)
Projectteam
- Projectleider: Dr. Michiel Verweij
- Verantwoordelijke voor de digitalisering: Frédéric Lemmers
- Catalogisering: Nathalie Roland
- Digitalisering: Nicolas Roland